Seter szkocki gordon

HISTORIA
Początki tej rasy nie są dokładnie znane. Była ona prawdopodobnie rodzima w Szkocji z tym, że w końcu XVIII (obszerna historia rasy) wieku psiarnia księcia Gordona przyczyniła się do wyrównania typu. W hodowli setera szkockiego największe zasługi położył książę Gordon, którego nazwiskiem często nazywa się tę rasę. W Szkocji występowały setery o umaszczeniu albo biało-czarnym z podpalaniem, albo czarnym podpalanym. Budowę miały znacznie cięższą niż seter angielski i seter irlandzki. Angielscy autorzy przypuszczają, że do powstania jej oprócz psów rodzimych typu setera - przyczyniła się suka "Maddy", czarna podpalana collie, Wydaje się to słuszne, ponieważ i w usposobieniu gordon odbiega od typu zwykłego wyżla angielskiego. Znany dziś typ tego setera o maści wyłącznie czarnej podpalanej ustalił się ostatecznie w wyniku domieszki krwi setera irlandzkiego i bloodhounda. Brytyjscy myśliwi, zwłaszcza zawodowi menerzy, wolą psa nie przywiązującego się wyłącznie do jednego pana, lecz spędzającego życie w kojcu. Dzięki temu po przeszkoleniu mogą one służyć każdemu, to je nabędzie lub wyprowadzi w pole. Gordon seter natomiast nie znosi hodowli kojcowej, a wręcz przeciwnie, gdyż wymaga stałego kontaktu z człowiekiem. Ta jego właściwość niewątpliwie przyczyniła się do tego, że w Anglii jest on znacznie mniej licznie reprezentowany niż inne rasy seterów czy pointerów. Ta sama cecha jednak powinna się przyczynić do zwiększenia jego popularności w Polsce, gdzie przecież myśliwi ograniczają się zwykle do trzymania jednego lub dwóch psów i nie chowają go w kojcu, lecz przyjmują do wspólnoty domowej.

OPIS
Ten niezmiernie inteligentny wyżeł ma wiele wyjątkowych zalet: jest opanowany, bardzo wytrzymały i odważny, co czyni zeń wspaniałego psa myśliwskiego. Jego nazwa pochodzi od tytułu szkockiego hodowcy-arystokraty.

* Szlachetny wygląd
* Powściągliwy, elegancki w ruchach
* Lekko zaokrąglone czoło
* Wspaniały, bujny włos
* Wysokość w kłębie: 66 cm dla psów, 62 cm dla suk
* Waga: 25 do 30 kg
* Przeciętna długość życia: 14 lat

Cechy szczególne
Wzorzec dopuszcza u seterów szkockich mała biała plamkę na piersi. Miłośnicy rasy mają dla tej łatki romantyczne wyjaśnienie - ma to być ślad po wkrzyżowaniu do hodowli suczki collie stanowiącej własność lorda Gordon. Wyraźne u seterów szkockich - w porównaniu z innymi seterami - wargi i ciężka głowa mają być z kolei pozostałością po włączeniu do hodowli bloodhounda, czemu wielbiciele rasy starają się zaprzeczać...

Urodzony myśliwy
Historia seterów sięga w prostej linii do samych początków myślistwa. Angielskie słowo 'to set', które dało nazwę całej grupie psów-seterów, oznacza tyle co przysiadać, przyklękać, a w tłumaczeniu na język myśliwski - wystawiać ptactwo lub robić stójkę. Ponieważ do w zasadzie każdego rodzaju polowania wyhodowano odpowiednie psy, a myślistwo w Europie (zwłaszcza wśród zamożniejszych sfer społecznych) uchodziło za modny sposób spędzania czasu, przeto rosło zainteresowanie poszczególnymi wyspecjalizowanymi rasami. Hodowcy poświęcali wiele czasu, pieniędzy i cierpliwości na prace nad ukształtowaniem nowych ras i nie ustawali w wysiłkach, by utrwalić w swych psach pożądane cechy, przydatne na polowaniu.

Od setera do gordona
Brytyjskie malowidło przedstawiające sceny myśliwskie pochodzące z XVII wieku pokazuje już psy, które bardzo przypominają dzisiejsze setery. Niektóre z pokazanych tam psów mają (jak dzisiejsze setery szkockie gordony) maść czarną podpalaną. W początkach XIX wieku hrabia Alexander Gordon of Banffshire postanowił dohodować się własnej rasy psów myśliwskich. Dlaczego zdecydował się na typową maść gordonów - czarne z rudym podpalaniem - tego na sto procent nie wiadomo, ale trwał przy tym nieugięcie, aż osiągnął swój cel: powstała rasa otrzymała nazwę od tytułu lorda Gordona. Prawdziwa hodowla wyrównanego typu rozpoczęła się jednak dopiero w połowie XIX wieku, po śmierci szkockiego arystokraty. Najbardziej znaczącą hodowlą szkockich seterów gordonów w XX wieku był szkocki kennel 'Cromlix'.

Na kontynencie
W końcu XIX wieku seter szkocki był bodaj najpopularniejszą rasą w Wielkiej Brytanii, a wiele psów zdobyło uznanie także we Francji i Skandynawii, podobnie jak i w Stanach Zjednoczonych. Do Polski pierwsze egzemplarze trafiły w końcu XIX wieku, za pośrednictwem Niemiec, dokąd trafiły wraz z brytyjskimi dyplomatami, akredytowanymi przy dworze hanowerskim. Początkowo setery szkockie występowały tylko na terenie zaboru pruskiego, później - via Austro-Węgry - trafiły także i na Kresy. W Niemczech psy te - pomimo powstania pierwszego klubu rasy już w 1902 roku - nie zdobyły szerszej popularności, natrafiając na ostrą konkurencję ras miejscowych - wyżłów niemieckich, w Polsce w latach miedzy wojennych były dość popularne, dziś ustępując dużo lżejszym seterom angielskim i irlandzkim.

Charakter
W rasie tej udało się połączyć urodę i talent psa myśliwskiego. Najwazniejsze cechy gordonów :

* Posłuszny
* Pojętny
* Bardzo ruchliwy
* Opanowany
* Obdarzony wyjątkowo dobrym węchem
* Inteligentny
* Dostosowujący się do wymagań właściciela
* Godny zaufania
* Bardzo powściągliwy wobec obcych
* Pełen temperamentu
* Bywa uparty
* Z prawdziwą pasją podejmie się nawet najtrudniejszych zadań
Chociaż ten szlachetny mistrz polowania jest dość powściągliwy w kontaktach z ludźmi, to jednak bez wątpienia doskonale nadaje się na psa rodzinnego. Bez mała nie ma innego psa o charakterze tak wolnym od wad. Od czasu do czasu zdarza mu się co prawda głuchnąć na polecenia właściciela, ale jeśli poznać go bliżej, to wada ta wydaje się nieistotna w porównaniu z całym wachlarzem zalet! Co prawda z natury swej seter szkocki jest psem pełnym rezerwy wobec ludzi, to jednak jeśli uda się raz pozyskać jego zaufanie, to otworzy przed nami swe serce bez reszty. Trzeba wiele z nim rozmawiać, tłumaczyć mu, czego się od niego oczekuje i jak państwo wyobrażacie sobie wasze wzajemne stosunki. Pies w odpowiedzi z pewnością zada sobie wiele trudu, by stanąć na wysokości państwa oczekiwań, bo niewiele rzeczy jest dla niego równie ważnych co dobre kontakty ze 'swoimi' ludźmi!

Dla pana wszystko!
Seter szkocki gordon potrafi objawiać swe przywiązanie i sympatię do człowieka bez liczenia na natychmiastowe profity i traktuje serio powierzane mu zadania, podejmując się ich bez najmniejszego wahania. Jeśli tylko ma dostatecznie dużo ruchu na świeżym powietrzu, to jest bardzo zrównoważonym i przyjemnym kompanem, bezmała najlepszym, jakiego tylko można sobie wyobrazić. Z innymi psami kontaktuje się doskonale a ludzi, z którymi mieszka uważa za swych najlepszych przyjaciół - zwłaszcza gdy lubią długie spacery i mają dzieci, z którymi można się bawić. Przede wszystkim nic nie jest tak ważne w życiu setera szkockiego jak jego pan czy pani! To z nimi pies zawiera stałą przyjaźń i wobec nikogo nie będzie tak posłuszny i wylewny. Nie znaczy to, rzecz jasna, ze pies ten będzie lekceważył całą resztę rodziny - i drobne pieszczoty przyjmie z radością od każdego członka familii, ale najważniejszy będzie ten jeden: przewodnik. W stosunku do obcych seter szkocki jest z reguły dość wycofany - nawet gości w domu potraktuje jak intruzów, nie da się im głaskać czy drapać i będzie demonstrował swój kompletny brak zainteresowania. Miłość od pierwszego wejrzenia? Tego pojęcia seter szkocki po prostu nie zna, a wobec obcych lepiej zachować dystans. Seter szkocki gordon nie jest psem stróżującym, choć jego demonstracyjny brak zaufania może być wykorzystany jako sygnał ostrzegawczy.

Prawdziwa namiętność - polowanie
Dopiero na polowaniu pies ten potrafi ukazać wszystkie swe zalety. To prawda, że ma pasję do pracy węchowej, jest wyjątkowo wytrwały i odporny, a na dodatek zwinny i ruchliwy - ale to, co naprawdę czyni zeń wyśmienitego pomocnika myśliwego to jego wyjątkowy instynkt i jego wrodzona inteligencja. Ponieważ psy tej rasy chętnie się podporządkowują przewodnikowi i ogólne rzecz biorąc są dość łagodne, przeto są pojętne i łatwe do układania. Seter szkocki jest całkowicie skoncentrowany na osobie przewodnika , toteż niechętnie zapuszcza się na łowy na własną rękę, a raczej towarzyszy swemu panu. Jako doskonały wyżeł jest jednocześnie cały czas czujny i chętny do współpracy. I co najważniejsze, a dość rzadkie wśród psów: seter szkocki gordon aportuje samorzutnie, bez specjalnego szkolenia. Jeśli chcemy zrobić z niego prawdziwego zawodowca wśród myśliwych, to trzeba uciec się będzie do regularnego szkolenia pod okiem fachowca, który pokaże jak systematycznym treningiem rozwinąć w psie umiejętność obserwacji pola i trudną sztukę aportowania.

Ma poczucie godności
Choć największą radość seterowi szkockiemu sprawia sprawienie przyjemności swemu panu, to jednak psy tej rasy mają wcale niemałe poczucie dumy i godności, wymagając, by taktować go z należytym mu szacunkiem. Jeśli choć raz okażemy wobec niego niesprawiedliwość czy brutalność, pies odwróci się do nas tyłem i przestanie w ogóle reagować na nasze polecenia. Jeśli zatem zdarzy się, że pies popełni jakieś wykroczenie czy - wbrew swej naturze - okaże nieposłuszeństwo, to z pewnością wina będzie leżała po naszej stronie! W kontaktach z nim trzeba unikać krzyku, podniesionego głosu czy - uchowaj Boże - kar fizycznych, bo mogą one całkowicie uniemożliwić nam nawiązanie serdecznego kontaktu z gordonem.

Pies i dziecko
Kocha każdą zabawę, jeśli jest związana z ruchem. Jest na tyle wiernym i oddanym przyjacielem, ze z pewnością nigdy nie uczyni najmniejszej szkody dziecku, a nawet z cierpliwością znosił będzie najdziwniejsze pomysły maluczkich. Jeśli odda serce swemu panu czy pani, to miłość ta automatycznie obejmie także wszystkie osoby bliskie przewodnikowi, w tym zwłaszcza dzieci, za które gordon czuje się w najwyższym stopniu odpowiedzialny. A w głębi serca - jak każdy pies - lubi zabawy i pieszczoty...

Nie cofnie się przed niczym
Seter szkocki gordon należy do najwytrzymalszych ras psów i jakiekolwiek pole, rumowisko skalne czy nawet bagno nie będą w stanie go powstrzymać. I choć psy te w porównaniu z innymi wyjątkowo mało piją, to nie znaczy, by nie lubiły wody - w pogoni za aportem bez wahania skoczą w najbardziej rwący nurt rzeki i najgłębsze jezioro. Gordon każdy teren uważa za dobry do pracy...

Idealny właściciel
Najlepszy system wychowawczy dla setera to konkretna nauka w zabawie. Trzeba móc poświęcić odrobinę czasu na staranne wyjaśnienie mu, czego od niego oczekujemy, a mądry i wrażliwy gordon wykona to z radością. Nie należy stawiać mu zadań przekraczających jego możliwości lub sprzecznych z jego psychiką - jeśli czuje się nie rozumiany lub źle traktowany, to szybko traci zaufanie do przewodnika. Wychowanie setera oprzeć trzeba na jego inteligencji i więzi z przewodnikiem. Należy uczynić z niego przyjaciela na całe życie, dając mu odczuć, że akceptujemy, szanujemy i kochamy go - a odpłaci tym samym. Polowanie ma gordon we krwi. Gruntowne szkolenie myśliwskie sprawia, że wzorowo wywiąże się z wszystkich zadań, jakie mu powierzymy - i choć ma wiele wspaniałego instynktu łowieckiego, to lubi pracować pod nadzorem człowieka. Seter szkocki nie jest psem stróżującym i nie należy usiłować go z niego zrobić za wszelką cenę! Jedyne co można odeń oczekiwać, to zasygnalizowania, że zbliża się jakiś intruz... Należy zawsze pamiętać, że seter szkocki jest wrażliwym, dumnym psem, który nie lubi, gdy się z niego wyśmiewać, obrażać go czy zbyt surowo karcić. Warto raczej wyrobić w psie przekonanie, że jest naszym równoprawnym partnerem a będzie wiernie trwał przy naszym boku w każdej sytuacji...


Życie codzienne
Zdrowie, siła i sportowe zacięcie - z tym psem po prostu nie ma problemów!
Co należy wiedzieć:

* Potrzebuje wiele ruchu na świeżym powietrzu
* Polowanie przedkłada nade wszystko... z wyjątkiem swego pana
* Doskonale znosi każdy klimat, nawet surowy
* Pielęgnacja włosa sprowadzona do minimum
* Miewa skłonność do nadwagi

Właściciel setera szkockiego gordona powinien zapamiętać żelazną zasadę - żadnej przesady! Nie można go przekarmiać, nie można go też rozpieszczać niczym małe dziecko. Traktowany właściwie seter ukaże całe bogactwo swego wspaniałego charakteru i sprawność swego ciała.

Z siatką na ptactwo
Dalekimi przodkami setera szkockiego - jak i innych seterów - były tak zwane 'ptaszniki', psy, które swą nazwę zawdzięczały szczególnemu rodzajowi łowów na ptactwo. Psy te miały wrodzoną i utrwaloną przez wielopokoleniowa hodowle cechę - jeśli wyczuły gdzieś ptaki, natychmiast przypadały do ziemi. Myśliwi zarzucali na psa i prawie całą okolicę obszerną, gęstą sieć i wyjmowali z niej zdobycz.

Barwy ochronne
W jesiennym lesie czy na łąkach czarna podpalana sierść setera działa niczym barwy ochronne. Gordon potrafi doskonale wtapiać się w otoczenie, ku zgryzocie myśliwego, któremu niejednokrotnie zdarza się stracić psa z oka, choć seter stoi o kilkanaście metrów od niego!

Warunki życia
Seter szkocki jest psem wyjątkowo zrównoważonym i nawet po kilkunastu dniach bez dostatecznego wybiegu nie będzie okazywał nerwowości czy nawet śladu agresji. Nie zmienia to jednak faktu, że gordon w głębi serca nie widzi nic wspanialszego ponad swobodny ruch w lesie czy na łące, stąd najbardziej polecanym dlań domostwem byłby budynek z dużym podwórzem lub sporym ogrodem. Nie ma co nawet marzyć o tym, że uda się nam przerobić setera na prawdziwego mieszczucha! Dobrze wychowany i przyjacielski seter da się wprawdzie zamknąć w ciasnych ścianach miejskiego mieszkania, ale zawsze będzie się czuł w nim dość nieszczęśliwy. Nie należy za wszelka cenę wyrywać go z jego naturalnego środowiska, gdyż pozbawiony pól i łąk będzie pomalutku kapcaniał i marniał. Nic nie sprawi mu większej radości niż świeża woń pól i lasu - tylko tam może ukazać w całej krasie swe niezwykłe talenty myśliwskie. Naprawdę szczęśliwy seter być może jedynie w rękach leśniczego lub myśliwego.

Żywienie
Nieposkromiony apetyt setera szkockiego ma swe korzenie w zamierzchłej przeszłości; kiedy to przez cały dzień włóczył się po szkockich wrzosowiskach i musiał wieczorem najeść się za dwóch. Jego dzisiejszy styl życia, o wiele mniej wyczerpujący, nie ograniczył jego apetytu. Oznacza to, ze jeśli nasz pies nie pracuje intensywnie przez cały czas, to trzeba mu nieco ograniczyć porcje i zachowywać surową dietę, by utrzymał właściwą figurę. Harmonijnie zbudowany gordon ma wrodzoną skłonność do przybierania na wadze, toteż trzeba mu różnicować posiłki. W okresie pracy w polu lub po długiej wycieczce do lasu powinien móc najeść się do syta, ile chce (ważne jest, by był to posiłek wysokiej jakości, o dużej zawartości białka), ale w czasie zmniejszonego wysiłku dobrze jest ograniczyć mu porcje do 800 gramów dziennie. Posiłek powinien składać się w połowie z mięsa czy podrobów a w połowie z gotowanego ryżu czy makaronu i surowych lub gotowanych warzyw (oczywiście można stosować także gotowe karmy - dla psów aktywnych w sezonie myśliwskim i o normalnej zawartości białka i tłuszczy poza sezonem). Smakołyki lepiej ograniczyć do celów szkoleniowych.

Zdrowie
Szkocki seter jest psem tryskającym witalnością i o jego zdrowie w zasadzie nie trzeba się kłopotać. Psy tej rasy pochodzące z dobrych hodowli są prawie zawsze w dobrym humorze i chorują zdecydowanie rzadko. Gordony bezmała nie wiedzą co to choroby dziedziczne (z wyjątkiem defektów łap, które łatwo można stwierdzić już w szczenięctwie). Psy te mają wyjątkowo małe zapotrzebowanie na płyny i niewiele piją, ale po każdym wysiłku fizycznym muszą móc się napić do syta (psy karmione sucha karmą muszą mieć zawsze nieograniczony dostęp do świeżej wody).

Pielęgnacja
Bujny włos setera gordona błyszczy sam z siebie i nie wymaga żadnej szczególnej pielęgnacji. Wystarczy starannie wytrzeć psa ręcznikiem, jeśli przemoknie i metalowym grzebieniem wyczesać z włosa kawałki gałązek i źdźbła traw (oraz resztki błota...). Dla psów często biegających po lesie konieczna jest stała kontrola stanu skóry - czy nie wkręciły się w nią kleszcze - obejmująca także kontrolę uszu, kontrola oczu, przejrzenie łap, czy nie wbiło się nic w poduszki palców (psy myśliwskie powinny mieć łapy chronione specjalną maścią z woskiem, do kupienia w sklepach zoologicznych). Egzemplarze wystawowe, zdumiewające jakością i długością włosa, są często kapane z użyciem odżywki, a włos na szyi, łapach, klatce piersiowej i ogonie bywa specjalnie strzyżony.

WZORZEC FCI
Kraj pochodzenia: Wielka Brytania
Data publikacji obowiązującego standardu: 14.06.1987
Przeznaczenie: Pies wystawiający
Klasyfikacja FCI: Grupa 7 - Wyżły Sekcja 2 - Wyżły Brytyjskie; 2.2 - Setery.
Wymagane próby pracy
Wygląd ogólny:
Pies o szlachetnym wyrazie, budowy galopena, sylwetką przypominający silnego konia myśliwskiego - huntera. Harmonijnie i proporcjonalnie zbudowany.
Zachowanie i temperament: Inteligentny, pojętny, pełen godności. Śmiały, towarzyski, o usposobieniu przyjaznym i zrównoważonym.
GŁOWA:
Raczej głęboka niż szeroka. Odległość od guza potylicznego do stopu nieco większa niż od stopu do nozdrzy. W okolicach oczu głowa powinna być sucha. Mózgowa część czaszki: Czaszka lekko zaokrąglona, najszersza pomiędzy uszami, pojemna, nieco dłuższa niż kufa. Guz potyliczny dobrze zaznaczony.
Stop: Wyraźny
TWARZOWA CZĘŚĆ CZASZKI:
Nos: Duży, szeroki, czarny, o szeroko rozwartych nozdrzach.
Kufa: Długa, o prawie równoległych liniach, nie spiczasta ani wąska. Głębokość kufy powinna być nieco mniejsza niż jej długość.
Wargi: Niezbyt obwisłe, wyraźnie zarysowane.
Szczęki/uzębienie: Szczęki mocne, o idealnym i kompletnym zgryzie nożycowym tj. siekacze górne powinny ściśle pokrywać siekacze dolne. Żeby osadzone prostopadle do szczęk.
Policzki: Na tyle mało wydatne, aby głowa sprawiała wrażenie suchej.
Oczy: Ani zapadnięte ani zbyt wypukłe, osadzone dostatecznie głęboko pod lukami brwiowymi; o żywym, inteligentnym wyrazie. Powinny być ciemnobrązowe i lśniące.
Uszy: Średniej wielkości, o delikatnej skórze. Osadzone nisko i przylegające do głowy.
Szyja: Długa, sucha, o łukowato wygiętej linii górnej, bez obwisłego podgardla.
TUŁÓW: Umiarkowanej długości.
Lędźwie: Szerokie i lekko wysklepione.
Klatka piersiowa: Głęboka lecz nie nazbyt szeroka. Żebra dobrze wysklepione, sięgające daleko ku tyłowi.
Ogon: Prosty lub lekko szablasty, nie sięgający poniżej stawu skokowego. Noszony poziomo lub poniżej linii grzbietu. Gruby u nasady i zwężający się stopniowo ku końcowi. Włosy pióra rozpoczynającego się u nasady ogona powinny być długie, proste i skracające się w kierunku jego końca.
KONCZYNY:
Kończyny przednie: mocne, o płaskich i prostych kościach.
Łopatki: Łopatki długie i ukośnie ustawione daleko ku tyłowi, płaskie i dobrze związane w kłębie. Niepożądane zbyt ciężkie.
Łokcie: Nisko osadzone pod tułowiem.
Śródręcze: Ustawione pionowo do podłoża.
Kończyny tylne: Od biodra do stawu skokowego długie, szerokie i umięśnione, zaś od stawu skokowego do stopy proste, krótkie i mocne. Miednica prawie pozioma.
Stawy kolanowe: Dobrze kątowane.
Stopy: Owalne, z dobrze wysklepionymi, zwartymi palcami. Pomiędzy palcami obficie owłosione. Opuszki dobrze rozwinięte, mocne.
Ruch: Równy, miarowy, płynny i posuwisty, z silną akcja kończyn tylnych.
SZATA:
Włos: Na głowie, przedniej stronie kończyn i na końcach uszu powinien być krotki i delikatny. Na pozostałych partiach ciała średniej długości, płasko przylegający, nie kędzierzawy ani falisty. Frędzle na górnej części uszu długie i jedwabiste, z tylu kończyn długie, delikatne i proste. Obfite owłosienie brzucha tworzy frędzle rozciągające się na przedpiersie i spodnią stronę szyi. Wszystkie frędzle nie powinny być faliste ani kędzierzawe.
Umaszczenie: Smoliście czarne, lśniące, bez śladu rdzawego nalotu, z podpalaniem koloru dojrzałego kasztana. Dopuszczalne są czarne znaczenia wzdłuż palców i pod żuchwą.
Podpalania: dwie wyraźne plamki nad oczami o średnicy nie przekraczającej 2 cm (3/4 ins); na bokach kufy podpalanie tworzy obwódkę otaczającą kufę, nie sięgającą jednak wyżej nasady nosa. Podpalania na gardle oraz dwie duże, wyraźnie odcinające się plamy na piersi. Podpalanie na wewnętrznej stronie ud rozciąga się na przednią część kolan i zachodzi na zewnętrzną powierzchnie tylnych kończyn od stawu skokowego do palców. Na kończynach przednich podpalanie sięga do łokci z tylu i do nadgarstków lub nieco wyżej z przodu. Podpalanie wokół odbytu. Akceptowane są bardzo małe białe plamki na piersi. Wszelkie inne kolory poza wyżej wymienionymi są niedopuszczalne.
Wysokość w kłębie:
psy: 66 cm (26 ins),
suki: 62 cm (24,5 ins)
Masa ciała:
psy: 29,5 kg (65 lbs),
suki: 25,5 kg (56 lbs).

Wady: Wszelkie odstępstwa od powyższego standardu powinny być uznawane za wady i oceniane w zależności od stopnia odchylenia.
Uwaga: Samce musza mieć normalnie rozwinięte dwa jądra umieszczone całkowicie w worku mosznowym.

Źródło: Beata Gnyp